Wiedza
Układ kierowniczy to centrum sterowania samochodem, dzięki któremu kierowca może nadawać mu odpowiedni kierunek jazdy. Nowoczesne układy kierownicze zdecydowanie wspierają kierowcę w trakcie jazdy i parkowania, Ale też... mogą ulegać awariom. Uszkodzenia układu kierowniczego są bardzo groźne dla bezpieczeństwa kierowcy, pasażerów i innych użytkowników dróg. Dlatego każdy kierowca powinien wiedzieć, jak je rozpoznawać.
Układ kierowniczy ma przed sobą kilka zadań. Dzięki niemu kierowca steruje pojazdem i równocześnie może szybko reagować na zagrożenia, jakie mogą pojawić się na drodze. Mówiąc w języku technicznym: układ kierowniczy zmienia kąt ustawienia płaszczyzny obrotu kół, względem nadwozia pojazdu. Od kilkunastu lat bardzo ważny jest również komfort pracy kierowcy, aby ten nie musiał przykładać zbyt dużej siły do koła kierownicy. Układ kierowniczy jest również budowany w zgodzie z rozwiązaniami z dziedziny bezpieczeństwa czynnego i biernego.
Układ kierowniczy współczesnego samochodu można podzielić na kilka części. Pierwsza to kierownica, kolumna kierownicy i wał kierowniczy (często łamany, z dwóch albo więcej części), czyli mechanizm kierowniczy. Jego zadaniem jest przenoszenie ruchu kierownicy na mechanizm zwrotniczy.
A sam mechanizm zwrotniczy to druga część składowa układu kierowniczego. Mechanizm zwrotniczy składa się z dźwigni zwrotnicy, ramienia zwrotnicy, drążka poprzecznego i drążka podłużnego oraz końcówek drążków kierowniczych. Zadaniem mechanizmu zwrotniczego jest reagowanie na ruchy kierownicy i odpowiednie skręcanie kół.
Trzecia część składowa układu kierowniczego to wspomaganie kierownicy. Dzięki niemu kierowca nie musi przykładać dużej siły do koła kierownicy, aby mógł manewrować autem. Pierwsze, najstarsze rozwiązanie, to hydrauliczne wspomaganie kierownicy. Jego sercem była pompa hydrauliczna, napędzana stale przez pasek wieloklinowy.
Hydrauliczne wspomaganie kierownicy zostało zastąpione przez wspomaganie elektrohydrauliczne. Zastosowano w nim pompę z napędem elektrycznym, która działała tylko wtedy, gdy kierowca skręcał kierownicę. Pozwoliło to na znaczne odciążenie pompy i silnika samochodu. W obydwu rozwiązaniach stosowano czynnik roboczy – płynną część układu kierowniczego, jaką był płyn (olej) wspomagania. Obecnie bardzo popularnym rozwiązaniem jest elektryczne wspomaganie kierownicy. W tym przypadku zespół wspomagania jest zblokowany, zabiera mało miejsca i nie wymaga stosowania płynu.
Na przestrzeni lat zmieniły się również kierownice, najważniejszy element układu kierowniczego, z którym kierowca ma do czynienia. Od wielu lat montuje się w nich poduszki powietrzne kierowcy. A w ostatnich latach zaczęto, niemalże masowo, stosować kierownice wielofunkcyjne. To takie, w których montuje się przyciski do sterowania wyposażeniem samochodu (np. audio).
Dlaczego dochodzi do awarii układu kierowniczego?
Układ kierowniczy jest narażony na działanie szeregu sił podczas jazdy. Podzespoły wchodzące w jego skład ulegają zużyciu eksploatacyjnemu. Może dochodzić do starzenia się materiału, co jest szczególnie widoczne w przypadku gumy. Poszczególne podzespoły mają określoną wytrzymałość mechaniczną. Może dojść również do awarii na skutek błędów serwisowych.
Układ kierowniczy wymaga regularnego serwisowania. Jego zakres jest zależny od tego, jak dany układ jest zbudowany. W każdym samochodzie należy kontrolować i regulować geometrię zawieszenia.
Typowe objawy awarii układu kierowniczego
Awarie układu kierowniczego są bardzo groźne dla bezpieczeństwa jazdy. Mogą być przyczyną poważnego wypadku. Nie bez powodu, w trakcie corocznych badań technicznych, diagności szczególnie przyglądają się układowi kierowniczemu.
Na co zwłaszcza należy zwrócić uwagę? Wyraźnie wyczuwalne luzy na kierownicy, opory przy kręceniu kołem kierownicy, problemy ze skręcaniem kół, zacinanie się, albo całkowity zanik wspomagania, hałasy z układu kierowniczego, hałas ze strony kół, wycie pompy w układach hydraulicznych, nierównomierne zużycie bieżnika opon – to najczęściej spotykane problemy. Trzeba je jak najszybciej zdiagnozować, a następnie usunąć.
Typowe i najczęściej spotykane awarie układu kierowniczego
Zużycie końcówek drążków kierowniczych można rozpoznać po szeregu hałasów, które dochodzą spod maski silnika. Nawet wtedy, gdy auto stoi. Zużyte końcówki drążków kierowniczych są również powodem wyczuwalnego drżenia i wibracji na kole kierownicy.
Najczęstszym objawem są wyczuwalne luzy, które powodują, że samochód bardzo wolno reaguje na lekkie ruchy kierownicą. Końcówki drążków kierowniczych mogą ulec uszkodzeniu na skutek zużycia eksploatacyjnego. Ich zużycie może być spowodowane przez inne, uszkodzone części zawieszenia. Można je również uszkodzić po nieostrożnym wjechaniu na wysoki krawężnik.
Drugi, najczęściej spotykany problem, to źle ustawiona geometria kół. Problem z właściwym ustawieniem geometrii kół może pojawić się już po jednym wpadnięciu koła w dziurę na drodze. Objawy źle ustawionej geometrii to ściąganie samochodu w jedną ze stron, konieczność ciągłego korygowania toru jazdy, powolna reakcja na ruchy kierownicą, a także nierównomierne zużycie bieżnika opon (przycinanie).
W starszych samochodach możliwe są problemy z zużytymi zwrotnicami kół, które padają ofiarami korozji.
Bardzo częstą awarią jest zużycie łożysk kół. Objawy to przede wszystkim hałas o różnym natężeniu - buczenie, tarcie, zanikające tarcie, metaliczny hałas, szum, grzechotanie itd. To bardzo groźna awaria, którą należy jak najszybciej usunąć. W przypadku niektórych samochodów do piast wpasowuje się nowe łożyska. Istnieją też inne rozwiązania techniczne, np. w niektórych nowszych autach mogą być zastosowane piasty z niewymiennymi łożyskami. Wówczas należy wymieniać całość.
Awaria przekładni kierowniczej, zwanej popularnie maglownicą, to również dość częsty i niestety, drogi problem. Objawy awarii przekładni kierowniczej to zacinanie się koła kierownicy podczas obrotu, nienaturalnie duży luz podczas obrotu koła, a także różnego rodzaju hałasy, pojawiające się podczas obrotu kierownicą. Jest wiele powodów, dla których dochodzi do uszkodzenia przekładni kierowniczej. Może to być zużycie eksploatacyjne na skutek intensywnego użytkowania auta, wyciek smaru z powodu utraty szczelności, dostanie się wody do wnętrza przekładni i atak korozji, wytarcie tulei, wybicie połączeń kulowych, zatkanie kanałów olejowych itp.
Awarie układu wspomagania to problem, który nie unieruchamia samochodu, jednak wielu niedoświadczonych kierowców może być zaskoczonych koniecznością przykładania dużej siły do koła kierownicy. Brak wyczucia samochodu i ewentualna panika mogą skutkować wypadkiem. Typowe objawy awarii wspomagania kierownicy to konieczność silnego kręcenia kołem kierownicy, zanikanie wspomagania (zacinanie się), hałas (wycie) pompy w układach hydraulicznych i zapalona kontrolka układu wspomagania na desce rozdzielczej. Jest wiele powodów awarii wspomagania. Może to być brak płynu wspomagania, wycieki płynu wspomagania, awaria pompy wspomagania albo napędzającego ją paska.
W układach wspomagania elektrycznego przyczyną awarii może być uszkodzony bezpiecznik, uszkodzona wiązka sterująca, przegrzanie układu, spowodowane intensywnym manewrowaniem podczas parkowania lub awaria jednego z czujników. Typowe usterki układu kierowniczego mogą zdarzyć się w każdym samochodzie. Warto je jak najszybciej usunąć, aby uniknąć wypadku.